گزارش

مشاوری مثل بولتون انتخاب نکنید!

نشست نقد و بررسی کتاب «اتاقی که در آن اتفاق افتاد» شامل خاطرات «جان بولتون»  مشاور امنیت ملی آمریکا با حضور محمد معماریان، مترجم کتاب، عباس اصلانی کارشناس مسائل بین‌الملل، حسین شاهمرادی مدیر انتشارات امیرکبیر، محمدصادق علیزاده مدیر دفتر تبلیغ و ترویج انتشارات امیرکبیر و علیرضا کریمی کارشناس مسائل بین‌الملل در خبرگزاری فارس برگزار شد.

خط قرمز ما کیفیت بود

حسین شاهمرادی مدیرعامل انتشارات امیرکبیر ضمن اشاره به ترجمه خاطرات بولتون در فاصله یک ماه از انتشار آن در امریکا اظهار داشت:‌ یکی از بحث‌هایی که از بدو ورود بنده و دوره مدیریت جدید در انتشارات امیرکبیر مطرح بود، اینکه بتوانیم همگام‌تر با مخاطب، روز و زمان پیش برویم. چرا که کتاب‌هایی که تا پیش از آن از سوی امیرکبیر منتشر شده بود مربوط به قدیم بود اما این کتاب به روز بود.

وی با اشاره به اینکه برخی ناشران به اتکاء پول در زمان اندک اقدام به ترجمه خاطرات بولتون کرده بودند، گفت:‌ این دسته کتاب‌ها به لحاظ محتوایی نازل است؛ هر چند مکرر اتفاق افتاده که معمولا کتاب‌هایی که ارزش خبری بالایی دارند، بلافاصله ترجمه‌های متعدد از آنها منتشر می‌شود که طبیعتا ممکن است ترجمه‌ باکیفیت در میان آنها وجود داشته باشد، اما عموم ترجمه‌ها ضعیف هستند. چون در اندک زمان و به این دلیل که فضا رقابتی است، منتشر می‌شوند تا زودتر به دست مخاطب برسد. از این رو کیفیت قربانی می‌شود.

مدیرعامل انتشارات امیرکبیر ضمن اشاره به اینکه روزی که کتاب منتشر شد به ذهنمان رسید که در فاصله کم می‌توانیم کتابی با ترجمه مطلوب به دست مخاطب برسانیم یا نه، توضیح داد: برای این موضوع پیشنهادهایی هم از بیرون مطرح شد، اما از سویی آقای معماریان مشغول کار دیگری بودند. ولی صحبت‌ها و جلساتی تشکیل شد تا اینکه بدانیم آیا می‌شود در زمان کوتاه کار باکیفیت منتشر کرد؟ بررسی‌ها و مذاکراتی با مترجمان مرتبط با انتشارات و تیم ترجمه صورت گرفت و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که کار شدنی است.

وی ادامه داد: خط قرمز برای ما کیفیت بود، چرا که بنا داشتیم اگر کیفیت کتاب‌ پایین باشد، ما کتاب را چاپ نکنیم.

شاهمرادی در بخش دیگری از سخنان خود به کتاب‌های اینگونه که با سر و صدای بسیار منتشر می‌شوند، اشاره کرد و موضوع سرعت را مبنا قرار داد و گفت: همزمان با ترجمه کتاب تیم پژوهش در انتشارات امیرکبیر تشکیل شد که نسخه انگلیسی را می‌خواند و هر جا نیاز به پاورقی بود، قید می‌شد. از این رو تلاش ما این بود تا متن کامل کتاب ترجمه شود، اما در مقدمه توضیح دادیم تا مخاطب هر دو نوع نگاه را با پاورقی‌ها متوجه شود. از این رو از کلیت استنادی متن هم کاسته نشد.

شاهمرادی اظهار داشت: آقای معماریان مترجم کتاب در واقع سردبیر کار بود. او تنها مترجم اثر شمرده نمی‌شود؛ چون بیش از نیمی از کار را ترجمه کرد، ولی تمام آنچه را دیگر مترجمان ترجمه می‌کردند، کلمه به کلمه می‌خواند تا خطاها حذف شود و در نهایت متنی یکدست تدوین شود.

مدیرعامل انتشارات امیرکبیر با بیان اینکه همزمان با ترجمه بخش پژوهش پاورقی می‌نوشت و در نهایت به ویراستار می‌رسید، صفحه‌آرا و نمونه‌خوانی هم در کمترین زمان انجام می‌شد،‌گفت: در نهایت طی حدود یک ماه و اندی ترجمه به پایان رسید که امیدواریم کار خوبی منتشر شده باشد.

تست گرم ترجمه

در بخش دیگری از این نشست، محمد معماریان، مترجم کتاب، ابتدا توضیح کوتاهی داد و گفت: ما از زمانی که به امیرکبیر پیوستیم، فراخوان عمومی را منتشر کردیم و از کسانی که شایستگی کار ترجمه را داشتند، دعوت کردیم تا به ما ملحق شوند. از این رو تصمیم گرفتیم از میان افراد انتخاب‌هایی برای یک پروژه سنگین داشته باشیم. برای ترجمه کتاب خاطرات بولتون تیم ما زیر سنگین‌ترین موقعیت قرار گرفت تا بدانیم کارآیی خواهیم داشت یا نه؛ چرا که این متن رقابتی بود. کار ساده‌ای نبود، زیرا به لحاظ ادبیات، پیچیدگی‌های زیادی داشت. به گمانم در نهایت آن چیزی که متصور بودیم اجرایی شد.

یک ترجمه روان و خوب برای مخاطب فارسی‌زبان

عباس اصلانی، کارشناس مسائل بین‌الملل و از روزنامه‌نگاران باتجربه این حوزه نیز در این نشست گفت: کتاب خاطرات بولتون نه فقط در ایران بلکه در آمریکا و جهان اهمیت خاصی دارد. برای همین سرعت ترجمه به همان میزان می‌توانست مهم باشد.

اصلانی با بیان اینکه من متن انگلیسی کتاب را خواندم و تأملی در بحث‌هایی که مربوط به ایران بود داشتم، گفت: این کتاب در ۱۴ فصل نوشته شده و فکر نمی‌کنم فصلی در آن نوشته شده باشد و نامی از ایران برده نشده باشد. هر چند فصل ۳ و ۱۲ به تفصیل به مسئله ایران پرداخته است. ترجمه این کتاب انصافاً روان و خوب است و برخی اصطلاحات در برگردان از انگلیسی به فارسی به جهت اینکه برای مخاطب، روان باشد، توضیح داده شده است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه گاهی دیده می‌شود که بولتون از اصطلاحاتی استفاده کرده که شاید برای مخاطب ارتباط با آن سخت باشد، اما این اصطلاحات به خوبی توضیح داده شده است، افزود: بولتون تلاش کرده تا خود را در جایگاه معلم بنشاند و ترامپ را در جایگاه شاگرد. پس برگردان برخی از واژه‌ها دشوار است. برای همین در ارزیابی کلی از ترجمه کتاب باید بگویم ترجمه روانی از سوی انتشارات امیرکبیر روانه بازار کتاب ایران شده است.

اصلانی با تأکید بر این مهم که گاهی در ترجمه گروهی دغدغه کار یکدست وجود دارد، گفت: یکی از دغدغه‌ها در ترجمه کار گروهی این است که اگر قرار است کار به شکلی تیمی پیش برود باید ترجمه یکسان سازی شود و این کار دشواری است. از سوی دیگر فوریت انتشار هم مطرح است و آن عجله یا کیفیت و حفظ آن کار را سخت‌تر می‌کند، ولی در مجموع با لحاظ تمام موارد در سرعت و کیفیت باید گفت ترجمه قابل قبول است، ولی نکات ریزی هم وجود دارد که البته در ذوق مخاطب نمی‌زند.

وی با اشاره به اینکه کتاب‌هایی که از انگلیسی به فارسی یا سایر زبان‌ها ترجمه می‌شود برخی نکات در آن نیاز به توضیح بیشتری دارد، ابراز داشت: شاید بعضی اصطلاحات و نکات در پاورقی‌ها توضیح داده می‌شد به جذابیت کار اضافه می‌کرد. مثلا وقتی درباره بال غربی کاخ سفید صحبت می‌کنیم مخاطب تصوری از بال غربی ندارد، اما اگر این مسئله توضیح داده می‌شد شاید در درک بهتر می‌توانست مخاطب را کمک کند.

حسین شاهمرادی، مدیرعامل انتشارات امیرکبیر در توضیح این مسئله گفت: ما بنایی در انتشارات امیرکبیر داریم و آن اینکه حق مؤلف و مترجم را مورد توجه قرار می‌دهیم؛ هر چند از سوی برخی ناشران بزرگ دیده می‌شود که مترجم کتاب اولی حق ترجمه دریافت نمی‌کند، اما بنده درباره این کتاب و سایر کتاب‌های مشابه که از سوی سایر ناشرین منتشر شده می‌گویم اینها همه ترجمه‌های گروهی هستند؛ چون ترجمه در زمان اندک کار دشواری است،‌ اما تفاوت ‌ما با سایر ناشران که اقدام به ترجمه کردند این بود که نام مترجمان در شناسنامه کتاب درج شده است، ولی برخی ناشران تنها اسم یک مترجم را قید می‌کنند؛ در حالی که آنها هم ترجمه گروهی داشتند.

مدیرعامل انتشارات امیرکبیر درباره پاورقی‌های کتاب توضیح داد: ما خیلی مراقبت کردیم حجم کتاب از یک حد بیشتر نشود. حتی مترجم کتاب پیشنهاد کرد برای چاپ‌های آتی پاورقی توضیحات بیشتری بیاوریم. گاهی برای یک اصطلاح باید حجم گسترده‌ای توضیح داده شود، اما ما بر حجم کم،‌ کیفیت بالا و ارزان بودن اثر تأکید داشتیم.

وی در پاسخ به این سؤال که انتشار پاورقی‌ها به عنوان یک کتاب مستقل را مدنظر دارید یا نه گفت: این مسئله می‌شود «کتاب نقد» که خیلی هم خوب است. بنا داریم این کار را انجام دهیم، ‌حتی بحث آن هم چند هفته پیش مطرح بود. ولی بسیاری از کتاب‌هایی که متاسفانه در کشورها ترجمه و تالیف می‌شود بسیار قابل نقد هستند (به لحاظ محتوا و شکل) کتاب‌های نقد طبیعتا به لحاظ فرهنگی کمک‌کننده هستند و اتفاقا اگر کتاب‌های نقد پا بگیرند، داستان‌‌های ما (ناشران) در ممیزی حل می‌شود.

وی گفت: نقد، ناشر را به تولید کتاب باکیفیت ترغیب می‌کند. تنها مؤلفه بسیاری از ناشران در انتشار کتاب، بازرگانی است. فضای نقد به نشر کشور کمک می‌کند و از این کتاب خرده کتاب‌های بیشتری می‌توان منتشر کرد؛ چون جذاب است، ولی برای ما بازرگانی مهم است. کتاب بولتون هم تمام ارزش‌های خبری را دارد، اما باید بدانید اکنون مخاطبی حاضر نیست برای «کتاب نقد» پول بدهد. این کار غیراقتصادی است و شاید ناشران هم رغبت نداشته باشند انجامش دهند؛ ولی اصل کار حرفه‌ای است و بازار نشر ما نیازمند آن است.

حسین شاهمرادی نکته جالبی را در بخشی از این نشست مورد اشاره قرار داد و آن اینکه انتشارات امیرکبیر برای رعایت حق رایت و انتشار «اتاقی که در آن اتفاق افتاد» به بولتون نامه نوشت و از او اجازه گرفت اما او برای انتشار پاسخی به ناشر ایرانی کتاب نداده است!

کنترل همزمان دقت و سرعت ترجمه

کریمی از کارشناسان عرصه بین‌الملل در این نشست، درباره کتاب بولتون و وقایع مورد اشاره در آن گفت: شاید مشهور باشد که اگر نمودار سرعت و دقت را در ترجمه رسم کنیم، به احتمال بالا این دو روند معکوس است، اما یکی از نقاط قوت کتاب این است که توانسته این موضوع را کنترل کند و ضمن حفظ وفاداری به متن دقت را مورد توجه داشته و ترجمه روانی ارائه کرده است.

کریمی در ادامه نشست گفت: برخی موارد برای من عجیب بود؛ چرا که فکر می‌کردم اشکالی در ترجمه به فارسی رخ داده، ولی به متن اصلی کتاب که مراجعه کردم، متوجه شدم که بولتون اشتباه نوشته است. نکته‌ای که به ذهنم آمد، این که اگر سیاستمداران ضد ایرانی کاخ سفید را دسته بندی کنیم، یکی از بدترین‌ها نگارنده این کتاب یعنی «بولتون» است. فردی که نوع نگاه خصمانه‌اش به ایران، ایدئولوژیک است و کاملا با اساس جمهوری اسلامی ایران مخالفت دارد. در حوزه کتاب هم این نگاه خصمانه را مخفی نکرده و نشان داده هدف غایی او براندازی است.

وی گفت: چنین فردی وقتی کتابی برای مخاطب می‌نویسد، خوب است در مقدمه برای معرفی این فرد تنی چند از خبرگان حوزه بین‌الملل و یا اساتید دانشگاه و یا افرادی که درگیر دیپلماسی هستند، یادداشت‌هایی بنویسند تا مخاطب در بدو ورود به کتاب با او آشنا شود.

این کارشناس مسائل بین‌الملل تصریح کرد: بولتون طبق آنچه نوشته پیش از پیوستن به دولت ترامپ، در سیاست‌های ضدایرانی دخیل بوده و خودش هم صراحتا به این مسئله اشاره می‌کند و مقطعی که احساس می‌کند ترامپ در برابر ایران عقب نشینی کرده، برای اولین بار به طور جدی به استعفا فکر می‌کند.

وی ادامه داد: انتشار این کتاب خوب است؛ چرا که نوع تصمیم‌سازی در کاخ سفید را نشان می‌دهد. برخی جملات خاص از ترامپ را منتشر می‌کند؛ آن هم به نقل از کسی که ۱۸ ماه به رئیس‌جمهور آمریکا نزدیک بوده است. روی هر یک از جملات مطرح شده بولتون می‌توان کار کرد. او حتی یک جا می‌گوید اتحادیه اروپا از چین بدتر، اما کوچک‌تر است. هر کدام از مواردی که بولتون مطرح کرده جای چند یادداشت دارد. او فردی است که ساخته شدن داعش را به دولت قبل از ترامپ نسبت می‌دهد و می‌گوید من داعش را از بین بردم وآخرش هم می‌گوید مهم نیست!

وی درباره نقد رسانه‌ای هم گفت: نقد رسانه‌ای این موضوع مخاطب خاص خود را دارد. چون بولتون موضوعی در گذشته است، اما نوع نقدی که در رسانه‌ می‌توان به آن پرداخت، ریزه‌کاری‌هایی است که در کتاب مطرح شده و قابل تبیین است؛ مثل سیاست‌هایی که ذکر و فاش شده هرچند او می‌گوید من هیچ موضوع محرمانه‌ای را در کتاب طرح نکردم. اما به گمان من نگاهی که رسانه‌ها در کتاب‌هایی از این دست می‌توانند داشته باشند «نگاه تبیینی» است.

یک کتاب با کیفیت خوب

اصلانی از کارشناسان حوزه بین‌الملل در بخش دیگری کیفیت چاپ کتاب «اتاقی که در آن اتفاق افتاد» را خوب توصیف کرد و متذکر شد: کتاب، خاطرات سبک خوبی دارد. امانتداری به متن مهم است. هرچند نگاه بولتون مشخص و بارز است، اما شاید برخی موارد و سؤال‌ها به واسطه معرفی اول کتاب جبران شود. حتی می‌شود با قید در بخشی از کتاب به عنوان ضمائم کلمات کلیدی توضیح داده شود. از این رو با توضیحاتی در چند صفحه در بخش ضمائم می‌شود برخی نکات را حل کرد.

اصلانی با تاکید بر اینکه به تازگی کتابی هم از خواهرزاده ترامپ منتشر شده اما هیچ یک به اندازه خاطرات بولتون دیده نشد، گفت: چندی پیش در کنفرانس حاضر بودم و هنوز کتاب منتشر نشده بود. در آنجا اروپایی‌ها معتقد بودند خاطرات بولتون منتشر نخواهد شد؛ چون اسرار کاخ سفید اهمیت کتاب را نشان می‌دهد و قصد داشتند مقابل برخی نکات و مباحث طبقه‌بندی شده را بگیرند. در حالی که بولتون فرد بی‌ترمزی در سیاست خارجی است و به این رویکرد شهره است. در مواجهه با ایران، نگاه تندی دارد و ما بیشتر از هر کشوری درباره ایران در خاطرات بولتون می‌خوانیم و پرتکرارترین کلمه در این کتاب، «ایران» است. از این رو لزوم ترجمه به فارسی را بیش‌تر مورد تاکید قرار می‌دهد؛ چون مخاطب ایرانی در پی آن است نگاه یک افراطی را بداند.

وی تاکید کرد: خاطرات بولتون جهان‌بینی خود او را نشان می‌دهد. او عینکی دارد که بسیاری را دشمن می‌بیند و نوع مواجهه‌اش با آن دشمن سخت و با تهدید نظامی و با تکیه بر براندازی است.

اصلانی در پاسخ به اینکه کدام نهاد در آمریکا اجازه انتشار کتاب را داد، گفت:‌ دولت آمریکا با انتشار آن مخالف بود اما بر اساس اجازه و حکم دادگاه منتشر شد. هر چند برخی از نقل قول‌ها غیرمستقیم بیان شده است. در پاره‌ای از موارد مثل دستور ممنوعیت سفر مهاجران حکم دادگاه در اولویت است. این کتاب نیز بر این اساس منتشر شد.

محمد معماریان، مترجم کتاب درباره انتشار این اثر گفت: هنگامی که کتاب ارائه می‌شود، اصلاحاتی مطرح می‌شود و لینک‌هایی به آن افزوده می‌شوند. در نهایت رضایت کامل دولت برای انتشار اخذ نمی‌شود و بولتون راسا اقدام می‌کند، ولی دولت ترامپ سعی می‌کند حکم جمع‌آوری کتاب را اخذ کند. اما قاضی با توجه به نشر کتاب، حکم می‌کند شما می‌توانید شکایت کرده و خسارت مالی برای اطلاعات منتشر شده بگیرید. هنوز بخشی از دادگاه باقی مانده است.

اصلانی در ادامه این نشست با بیان اینکه کتاب سعی کرده به اکثر موارد در سیاست خارجی آمریکا از قبیل چین، ونزوئلا، ایران، کره شمالی، گفت‌وگو با طالبان و .. بپردازد، ابراز داشت: از این جهت خاطرات بولتون با اهمیت است؛ چون مشاور امنیتی کاخ سفید آن را نوشته است و فکر می‌کنم در تحقیقات و مراجعات علمی قابل ارجاع باشد. صرفا خواندن کتاب مربوط به اکنون نیست و اگر کسی قصد تالیف مقاله علمی و پژوهشی را داشته باشد؛ به عنوان رفرنس می‌تواند به آن رجوع کند. تفاوت این کتاب با کتاب‌های آتی که منتشر خواهد شد، این است که از سوی فرد دسته اولی که در ماجرا حضور داشته نوشته شده و بولتون سعی کرده در کتاب از خود چهره قهرمان ارائه کند و چهره متفاوتی از ترامپ در جایگاه یک جاهل را به تصویر بکشد. او در کتاب اصطلاحاتی به کار می‌برد که بگوید باسواد هستم.

وی ادامه داد: او سعی می‌کند عباراتی را که در روابط بین‌الملل مشهور است به کار ببرد و نشان دهد ترامپ علمش را ندارد و جاهل است. او سعی می‌کند در کتاب تصویری از رئیس‌جمهور آمریکا ارائه دهد که منافع ملی و شخصی را نمی‌تواند از یکدیگر تمییز دهد. در مسئله خروج آمریکا از برجام، ترامپ قرار بود خروج آمریکا را روز قبل اعلام کند، اما همسر او برنامه‌ای داشت و برای تحت الشعاع قرار نگرفتن برنامه «ملانیا» خروج آمریکا از برجام را به تعویق می‌اندازد. او با گزاره‌ای اینگونه از عدم تفکیک منابع ملی و شخصی‌ خبر می‌دهد.

اصلانی این کتاب را در راستای تحکیم دیدگاه‌های بولتون و بی‌کفایتی ترامپ موثر دانست و گفت: او در کتابش هرگز خود را نقد نمی‌کند، بلکه قهرمان نشان می‌دهد و برای حفظ ظاهر هم که شده یک نکته منفی از جانب خود را در کتاب قید نکرده و یکطرفه به موارد نگاه کرده است.

بولتون درباره مسائل مربوط به ایران دروغگوست

کریمی در مورد روایات‌های متعدد از کتاب بولتون گفت: بولتون به سرعت از کاخ سفید جدا شد و این فرصت را پیدا کرد تا روایت خود را ارائه کند و این گونه نیست که روایت‌هایی در آینده منتشر نشود. از جانب دیگر بولتون در آمریکا مخالفان بسیاری دارد. طیف‌های نزدیک به دموکرات‌ها هستند و حتی در میان حزب جمهوری‌خواه نیز مخالفانی دارند. مطمئن باشید صحبت‌های او بدون معارض نخواهد بود. او در باره مسائل مربوط به ایران فوق‌العاده دروغگوست و در بخش‌هایی که به ضرر او بوده به مسئله اشاره نمی‌کند.

اصلانی هم در این بخش گفت: بخش‌هایی از کتاب فکت و واقعیت است که تصویری از رفتار رئیس‌جمهور آمریکا را نشان می‌دهد. اما بولتون سعی کرده مواضع خود را بنویسد. مواضع و نگاه او پیش از کتاب نسبت به ایران مشخص بود؛ باید منتظر ماند پس از دولت ترامپ سایرین هم دست به قلم شوند. من فکر می‌کنم برخی از ابعاد کتاب باید با روشنگری همراه شود؛ چرا که زوایا و ابعاد کتاب مهم است.

هرگز مشاورینی مثل بولتون انتخاب نکنید

معماریان درباره ضرورت نقد کتاب گفت: ‌اینکه کتاب باید نقد شود، چند سطح دارد. اول اینکه ادعاهای کذبی وجود دارد که درباره آن ابراز موضع می‌توان کرد، اما مهم‌ترین قسمت ماجرا نیست. یک جاهایی باید برای تبیین ماجرا علامت گذاشت که مخاطب بداند چه چیزی جا افتاده است و بولتون به آن اشاره نکرده است؛ مثل برخورد با شرکت «هوآوی» که از آن به عنوان بازوی اطلاعاتی کشور چین یاد شده است.

معماریان درباره کشورهایی که اقدام به ترجمه کتاب کرده‌اند، گفت: شاید ۵ ترجمه به زبان‌های مختلف از سوی کشورهای گوناگون در دست باشد. گویا یک ترجمه در ونزوئلا در دست انجام است و نسخه اروپایی نیز البته به شکل گزیده در حال انتشار است، اما درس کلی از کتاب اینکه هرگز مشاورینی مثل بولتون انتخاب نکنید! چون راهنمایی و مشاوره غلط به شما می‌دهند. فصل ونزوئلا نشان می‌دهد او در مشاوره دادن بسیار پریشان است.

حسین شاهمرادی در پایان این نشست در پاسخ به سؤالی درباره اخذ مجوز در حاشیه توضیح داد: ما کتاب را ارائه کرده بودیم و تصورمان این بود نخستین ناشری هستیم که کتاب را ترجمه کرده است و بعد متوجه شدیم ناشرین دیگری هم کار را ترجمه کرده‌اند، ولی مجوز نگرفته بودند و بعضا کارهایی نیز اصلاحیه خورده بود. اگر به این فرایند خطایی وارد است، متوجه وزارت ارشاد است. به کتاب ارائه شده از سوی امیرکبیر اصلاحیه‌ای وارد نشد. بر اساس شنیده‌ها می‌گویم ظاهرا برخی از عدم مجوزها به خاطر کیفیت نازل ترجمه‌ها بوده است.

گزارش: فارس

1 نظر در “مشاوری مثل بولتون انتخاب نکنید!

  1. محمد گفت:

    کتاب بسیار خوب بود ترجمه هم روان بود
    فقط یه سوال داشتم:
    بعضی جاها درون کتاب یک عدد هست که درپاورقی توضیح داده شده
    اما بعضی جاها عدد داخل آکولاد هست و جایی در کتاب هم توضیح داده نشده بود میشه بگین چی بودن اونا؟

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *