کازانتزاکیس؛ نویسنده‌ای که آزادی را جست‌وجو می‌کرد
در چهارمین نشست از سلسله‌نشست‌های بازخوانی متون کلاسیک، دکتر غلامرضا خاکی و دکتر حامد صلاحی از تأثیرات نیکوس کازانتزاکیس، نویسنده‌ای جست‌وجوگر، بر ادبیات و سینما گفتند.
به گزارش روابط عمومی و ترویج انتشارات امیرکبیر، چهارمین نشست از سلسه نشست‌های آفتاب جهان‌تاب کتاب با موضوع «جست‌وجوی آسمان بر روی خاک» در فروشگاه امیرکبیر شعبه فخر رازی برگزار شد. این نشست -که با حضور غلامرضا خاکی و حامد صلاحی برگزار شد- به بررسی تأثیرات عمیق کازانتزاکیس بر ادبیات و سینما و همچنین نگاه چالش‌برانگیز او به مسیحیت پرداخت.
کازانتزاکیس؛ نویسنده‌ای با دغدغه‌های بشری
نیکوس کازانتزاکیس، متولد 1883 و درگذشته به سال 1957، از چهره‌های ماندگار ادبیات جهان است. او نه‌تنها در حوزه‌ی نویسندگی، بلکه در شعر، ترجمه، خبرنگاری و حتی دیپلماسی نیز فعالیت داشته است. کازانتزاکیس به‌عنوان نویسنده‌ای با دغدغه‌های عمیق بشری و نگاهی چالش‌برانگیز به مسیحیت شناخته می‌شود. آثار او به‌ویژه در حوزه‌های فلسفی و جهان‌بینی، تأثیرات شگرفی بر ادبیات و سینما گذاشته‌اند.
حامد صلاحی، در ابتدای این نشست، به معرفی کازانتزاکیس و آثارش پرداخت و گفت: «کازانتزاکیس نویسنده‌ای است که همواره به دنبال آزادی و رهایی از قید و بندهای متعارف فکری بود. او در آثارش به‌ویژه در کتاب‌هایی مانند «آخرین وسوسه مسیح» و «مسیح بازمصلوب» نگاهی نقادانه به مسیحیت و کلیسای ارتدوکس دارد.»
بررسی کتاب «سرگشته راه حق»
یکی از محورهای اصلی این نشست، بررسی کتاب «سرگشته راه حق» بود. صلاحی با اشاره به این اثر، به شخصیت فرانچسکو، قدیس ایتالیایی پرداخت و تأکید کرد که کازانتزاکیس در این کتاب، بخشی از دغدغه‌های فلسفی و عرفانی خود را به تصویر کشیده است. او گفت: «کازانتزاکیس در این اثر، به دنبال کشف حقیقت و رهایی از تاریکی‌های درونی است. او در قالب فرانچسکو، شخصیتی را خلق می‌کند که در جست‌وجوی خدا و حقیقت بر روی خاک است.»
غلامرضا خاکی نیز در ادامه‌ی این نشست، به بررسی ترجمه‌های فارسی آثار کازانتزاکیس پرداخت و به‌ویژه از ترجمه‌ی کتاب «سرگشته راه حق» توسط منیر جزنی (مهران) تقدیر کرد. او با اشاره به اهمیت بازخوانی متون کلاسیک گفت: «آثار کازانتزاکیس نه‌تنها در ادبیات جهان، بلکه در سینما نیز تأثیرات شگرفی داشته‌اند. فیلم‌هایی مانند «آخرین وسوسه مسیح» ساخته‌ی مارتین اسکورسیزی بر اساس آثار او ساخته شده‌اند و نشان‌دهنده‌ی عمق اندیشه‌های این نویسنده هستند.»
نگاهی چالش‌برانگیز به مسیحیت
یکی از موضوعات جالب توجه در این نشست، نگاه چالش‌برانگیز کازانتزاکیس به مسیحیت بود. صلاحی با اشاره به این موضوع، گفت: «کازانتزاکیس در آثارش همواره به دنبال آزادی و رهایی از قید و بندهای متصلبانه فکری بود. او در کتاب «آخرین وسوسه مسیح»، نگاهی نقادانه و نقیضه‌وار به سرانجام و فرجام معهود مسیح دارد؛ و اقتباس اسکورسیزی از این کتاب به‌عنوان یکی از 250 فیلم برتر تاریخ سینما در تارنمای معتبر imdb شناخته می‌شود.»
خاکی نیز در این زمینه افزود: «کازانتزاکیس با نگاهی عمیق و فلسفی، به بررسی مفاهیمی مانند آزادی، مرگ و زندگی پرداخته است. او در آثارش همواره به دنبال کشف حقیقت و رهایی از تاریکی‌های درونی بوده است.»
ایشان در ادامه کتاب محوری این نشست یعنی «سرگشته راه حق» را با نگاهی تطبیقی به شعر مولوی و با عنایت به دو مؤلفه شیر و آتش بررسی کردند.
تأثیرات کازانتزاکیس بر سینما
یکی از بخش‌های جذاب این نشست، بررسی تأثیرات کازانتزاکیس بر سینما بود. خاکی با اشاره به فیلم‌هایی که بر اساس آثار این نویسنده ساخته شده‌اند، گفت: «فیلم‌هایی مانند «زوربای یونانی» و «آخرین وسوسه مسیح» نشان‌دهنده عمق اندیشه‌های کازانتزاکیس هستند. این فیلم‌ها نه‌تنها در سینمای جهان، بلکه در سینمای ایران نیز تأثیرات زیادی داشته‌اند.»
صلاحی هم به آثار سینمایی لیلیانو کاوانی و نیز فرانکو زفیرلی بر اساس زندگی فرانسوای آسیزی اشاره داشت؛ و پس از آن فرازی از برادر خورشید، خواهر ماه به نمایش درآمد.
این نشست با بحث و گفت‌وگوی حضار درباره تأثیرات کازانتزاکیس بر ادبیات و فلسفه به پایان رسید. شرکت‌کنندگان از برگزاری چنین نشست‌هایی استقبال کردند و خواستار ادامه این برنامه‌ها برای بررسی دیگر چهره‌های برجسته ادبیات جهان شدند.
حامد صلاحی در پایان این نشست و ضمن خواندن براده‌ها و بریده‌هایی از کتاب یادشده، با اشاره به اهمیت بازخوانی متون کلاسیک گفت: «متون کلاسیک، گنجینه‌هایی هستند که همواره می‌توانند الهام‌بخش نسل‌های بعدی باشند. کازانتزاکیس نیز ازجمله نویسندگانی است که آثارش همواره تازه و الهام‌بخش هستند.»