سیرت کوروش کبیر

سیرت کوروش کبیر داستان تاریخی گزنفون، تاریخ‌نویس یونانی است که باید آن را بیشتر با آثار فلسفی او مانند ممورابیلیا یا آپولوژی سقراط مربوط دانست تا با آثار تاریخی وی. مؤلف چنان‌که از عنوان اثر برمی‌آید نه تنها از تربیت کوروش، بلکه از تمامی زندگی شخصیتی بحث می‌کند که در میان یونانیان، هرودوت و کتسیاس پزشک معاصر گزنفون که در دربار اردشیر زندگی می‌کرد از او سخن رانده بودند. کوروش شخصیتی تاریخی بود، و به دوره‌ای نسبتاً دور تعلق داشت و همین امر به گزنفون امکان داد تا کارهای بی‌شمار و مهم او را به‌گونه‌ای آزاد، آرمانی کند و همچون الگوی انسان و پادشاهی معرفی نماید که تحت تأثیر فلسفة سقراطی در آرزوی تحقق آن بود. این اثر علی‌رغم دقت‌های تاریخی و جغرافیایی و اطناب برخی از فقرات که هدف آن بیشتر اخلاقی و آموزشی است، موفقیتی شایان در نزد قدما و متأخرین کسب کرد و با توجه به مهارت و آشنایی کامل مؤلف به موضوعات فنی جنگ، نظر سرداران بی‌شمار رومی مانند لوکولوس و اسکیپتون را به خود جلب کرد و ماکیاولی در نوشتن زندگی کاستروچو کاستراکانه آن را به‌عنوان الگوی خود مورد استفاده قرار داد.