روسیه در طول تاریخ، زادگاه برخی از برجسته‌ترین نویسندگان در ادبیات جهان بوده است. «عصر طلایی ادبیات روسیه» توسط چهره ای شناخته شده به نام «الکساندر پوشکین» آغاز شد؛ مردی که با لقب «شکسپیر روسیه» نیز شناخته می شود. با این حال، نویسندگان پر تعداد دیگری نیز در «ادبیات روسیه» ظهور کرده اند که ایده‌های ژرف، آثار ادبی و توانایی آن‌ها در داستان‌سرایی در طول زمان طنین‌انداز بوده است.

در طول دوره‌های تاریخی مختلف، قالب‌های ادبی متفاوت در ادبیات روسیه به محبوبیت رسیده است، از جمله شعر، رمان و داستان کوتاه. علاوه بر این، ژانرهایی همچون «واقع گرایی ادبی»، «عاشقانه»، «درامای تاریخی» و «طنز سیاسی»، تحت تأثیر رویدادهای مهم در تاریخ این کشور—همچون سقوط امپراطوری تزارها و انقلاب بلشویک‌ها—در مرکز توجهات نویسندگان و مخاطبین روس قرار گرفته است. بسیاری از شاهکارهای ادبیات روسیه موفق شده‌اند تمجید و تحسین های بین المللی را از آن خود کنند و در کلاس‌های ادبی و مجامع فرهنگی در سراسر جهان تدریس و بررسی شوند. در این مطلب قصد داریم به شکلی مختصر با برخی از تأثیرگذارترین و موفق‌ترین نویسندگان روس و آثار آن‌ها بیشتر آشنا شویم.

الکساندر پوشکین

«پوشکین» بنیان گذار شعر ادبی در «عصر طلایی شعر» در روسیه بود. اولین شعر «پوشکین» در سال‌های نوجوانی او به چاپ رسید و طولی نکشید که این شاعر و نویسنده با استعداد، در سراسر روسیه شناخته شد. برجسته‌ترین اثر او را می توان کتاب «یوگنی آنگین» در نظر گرفت؛ رمانی هفت هزار سطری که به نظم نوشته شده است. «پوشکین» زندگی پرماجرا و پرحادثه‌ای داشت و در نهایت نیز بر اثر زخم‌های ناشی از یک دوئل، جان خود را از دست داد.

الکساندر سولژنیتسن

او، نویسنده و تاریخ‌دان روس بود که در سال 1970، جایزه «نوبل ادبیات» را از آن خود کرد. «سولژنیتسن» آثار خود را به کار می‌گرفت تا مردم کشورش را نسبت به رویدادهای اردوگاه های کار اجباری در نواحی دور افتاده اتحاد جماهیر شوروی بیشتر آگاه کند. از برجسته‌ترین آثار «سولژنیتسن» می‌توان از کتاب‌های «مجمع الجزایر گولاگ» و «یک روز از زندگی ایوان دنیسویچ» نام برد.

ایوان تورگینف

«تورگنیف»، نویسنده رمان و داستان کوتاه بود که در ابتدا برای انتشار رمان «پدران و پسران»، کتابی که امروز یک اثر کلاسیک در نظر گرفته می‌شود، با مشکلات و موانع زیادی از طرف ناشرین مواجه شد. یکی دیگر از آثار برجسته این نویسنده، مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه به نام «شکارچی در سایه‌روشن» است که به شکلی تأثیرگذار، بی رحمی‌ها و ستم‌های جامعه «ارباب و رعیتی» را آشکار می‌کند.

ولادیمیر ناباکوف

«ناباکوف»، حشره‌شناس و رمان‌نویسی روسی/آمریکایی بود. نُه رمان نخست او که به زبان روسی نوشته شدند، این نویسنده را به شهرت ادبی رساندند. «ناباکوف» پس از این آثار، شروع به نوشتن رمان‌های انگلیسی‌زبان کرد که اکنون در سراسر جهان از محبوبیت بالایی برخوردار هستند. رمان جنجال برانگیز و تحسین شده او، کتاب «لولیتا»، جایگاه یک اثر کلاسیک را در ادبیات جهان به دست آورد. «ناباکوف» همچنین هفت بار نامزد نهایی دریافت «جایزه  ملی کتاب آمریکا» شد.

میخائیل بولگاکف

«بولگاکف»، رمان‌نویس، پزشک و نمایشنامه‌نویسی بود که در اوایل قرن بیستم فعالیت می کرد. او به عنوان یکی از جنجال برانگیزترین نویسندگان عصر خود شناخته می شد و به خاطر انتقادهای طنزآمیزش از جامعه اتحاد جماهیر شوروی شهرت داشت. اگرچه «بولگاکف» در رشته پزشکی تحصیل کرده بود، شیفتگی‌اش نسبت به ادبیات باعث شد او به نویسندگی روی آورد. آثار «بولگاکف» به واسطه واقع‌گراییِ بی‌پرده و طنز تاریک موجود در آن‌ها، در دوران سرکوب سیاسی در اتحاد جماهیر شوروی که با نام «پاکسازی بزرگ» شناخته می‌شود، با سانسورها و ممنوعیت‌های شدید مواجه بود. 

«بولگاکف» در سال 1925، رمانی کوتاه و «ابزورد» به نام «قلب سگ» را به انتشار رساند که باعث شد فشارها از طرف حکومت شوروی بر این نویسنده افزایش یابد و دفتر خاطرات شخصی و چند اثر ناتمامش از او گرفته شود. این شرایط باعث شد مشکلات مالی زیادی برای «بولگاکف» پدید آید اما او با وجود این چالش‌ها، تا زمان مرگ خود در سال 1940 به خلق آثار ادبی تأثیرگذار و ماندگار ادامه داد. بدون تردید برجسته‌ترین اثر این نویسنده، رمان «مرشد و مارگاریتا» است.

آنتون چخوف

 «چخوف» به عقیده بسیاری از متخصصین در حوزه ادبیات، برجسته ترین نویسنده  داستان کوتاه در تاریخ است. او نیز مانند «بولگاکف» در رشته پزشکی تحصیل کرده بود اما ادبیات و نویسندگی برایش اهمیت بیشتری داشت. «چخوف» با استفاده از زبانی دقیق و بی‌پرده، به جزئیات و وجوه مختلف زندگیِ واقع‌گرایانه و عادی می‌پرداخت و همزمان، انگیزه های اسرارآمیز و پیچیده شخصیت‌هایش را برای مخاطبین آشکار می کرد. یکی از توانایی‌های منحصر به فرد «چخوف»، چه در داستان‌های کوتاه و چه در نمایشنامه‌هایش، خلق فضاهای تشویش‌آور و تاریک در بطن اتفاقات روزمره زندگی در جامعه  روسیه بود. کتاب‌های «مرغ دریایی»، «باغ آلبالو» و «دایی وانیا» از برترین آثار «آنتون چخوف» به حساب می‌آید.

ایوان بونین

«بونین» نخستین نویسنده  روس بود که جایزه «نوبل ادبیات» را (در سال 1933) از آن خود کرد. او دوران کودکی خود را در شرایطی سخت از نظر مالی گذراند و به همین خاطر نتوانست از تحصیلات مناسبِ موجود در آن زمان بهره ببرد. این مشکلات اما به مانعی برای «بونین» تبدیل نشد و او توانست با خلق اشعاری تأثیرگذار، به جایگاهی برجسته در «ادبیات روسیه» دست یابد. از برجسته ترین آثار او می‌توان از کتاب‌های «روستا»، «دره  خشک» و «زندگی آرسنیِف» نام برد.

نیکلای گوگول

«گوگول»، نویسنده رمان، داستان کوتاه و نمایشنامه بود که اصالتی اوکراینی داشت. آثار او، پایه و اساس «واقع‌گرایی روسی» در قرن نوزدهم در نظر گرفته می‌شود. طبیعت آرامش بخش زادگاه «گوگول» در اوکراین و همچنین سنت‌ها و داستان‌های فولکلور آن، منبع الهام بزرگی برای او به حساب می‌آمد. آثار «گوگول» با نثری سرزنده و گاها محاوره‌ای، مشارکت‌هایی بدیع در ادبیات روسیه بودند که قوه تخیلات نامحدود این نویسنده را با فرهنگ‌های بومی اوکراین و روسیه ترکیب می‌کردند. کتاب‌های «یادداشت‌های یک دیوانه»، «عروسی»، و «نفوس مرده» از جمله آثار برجسته «گوگول» در نظر گرفته می‌شود.

فئودور داستایوفسکی

«داستایوفسکی» نویسنده رمان و داستان کوتاه، روزنامه‌نگار و فیلسوف قرن نوزدهمی بود. آثار او به کاوش در روانشناسی انسان می‌پردازد و تمام جنبه‌های تجربه و فکر خودآگاه و ناخودآگاه را در برمی‌گیرد. 

«داستایوفسکی» اگرچه به عنوان یک مهندس نظامی فارغ التحصیل شد، اما از این کار انصراف داد و به گروهی سوسیالیست پیوست. او پس از مدتی توسط نیروهای حکومت بازداشت و به سیبری فرستاده شد. «داستایوفسکی» به واسطه این اتفاقات مهم و سرنوشت ساز، به نویسندگی روی آورد و بارها از تجارب خود در زندان، در آثاری همچون «خاطرات خانه اموات» و «تحقیر و توهین شده‌ها»، سخن به میان آورد. «داستایوفسکی» در نهایت به یکی از پرمخاطب‌ترین و تحسین‌شده‌ترین نویسندگان در «ادبیات روسیه» تبدیل شد. آثار او تاکنون به بیش از 170 زبان ترجمه شده است.

لئو تولستوی

«تولستوی» بدون تردید یکی از برجسته‌ترین نویسندگان در تاریخ روسیه و همچنین در ادبیات جهان است. او اغلب به عنوان نویسنده داستان کوتاه و رمان شناخته می‌شد اما در سال‌های پایانی عمر خود به نوشتن نمایشنامه و مقاله نیز روی آورد. او نخستین بار به واسطه خلق رمان‌های سه گانه «کودکی»، «نوجوانی» و «جوانی» که رگه‌های خود‌زندگی‌نامه‌ای داشتند و همچنین کتاب «سِواستوپول» که بر اساس تجارب خودش در «جنگ کِریمه» شکل گرفته بود، به شهرت رسید. «تولستوی» چند سال بعد به شدت تحت تأثیر آموزه‌های اخلاقی مسیح قرار گرفت و بحران‌های اخلاقی عمیقی را تجربه کرد که باعث شد او چندین متن مذهبی را به انتشار برساند. از برجسته‌ترین آثار «لئو تولستوی» می‌توان از کتاب‌های «آناکارنینا»، «جنگ و صلح» و «مرگ ایوان ایلیچ» نام برد.