“مناظره دکتر و شیخ” با عنوان فرعی “استبصار در سایه” اثری است به قلم دکتر “محمد حسن شجاعی فرد”، از اساتید دانشگاه علم و صنعت ایران که در چیزی بیش از پانصد صفحه، به همت نشر امیرکبیر به انتشار رسیده است. “محمد حسن شجاعی فرد” در مقدمه اثر اظهار داشته که از دوران جوانی، به دنبال پاسخی برای یک سوال اساسی بوده است؛ سوالی که می پرسد چگونه می توان اطمینان حاصل کرد که عقیده غالب دینی که در آن متولد شده ایم، همان راه نجات و حقیقت حیات انسان هاست. لذا در جستجوی پاسخ برای این سوال بنیادین، وی انواع مکاتب و ادیان را از جنبه های مختلف آزمود و از مارکسیسم و مکاتب نو گرفته تا بهاییت و مسیحیت، مبانی مختلفی را مطالعه کرد و مورد آزمون قرار داد. از مطالعه این خیل عظیم مکاتب و عقاید، به این نتیجه رسید که در هر کدام خللی غیرقابل اغماض وجود دارد و نمی توان با یقین، به آن ها به چشم راه نجات بشر نگاه کرد.
اما در نهایت “محمد حسن شجاعی فرد” با مطالعه ابعاد مختلف این مکتب ها و ادیان و مقایسه آن با دین مبین اسلام، به این نتیجه رسید که تنها همین دین است که فرامینش، مبنا و منطقی علمی و عقلانی دارد. وی پس از این با پرسش جدید رو به رو شد که میان اهل سنت و شیعیان، که در بسیاری از موارد نیز اشتراک دارند، کدام به اسلام حقیقی نزدیک تر بوده و همان صراط مستقیمی است که بشر را به سعادت و رستگاری می رساند. پاسخ به این سوال، محتوای کتاب “مناظره دکتر و شیخ” را تشکیل می دهد که بر پایه پژوهشی مستند، به نگارش درآمده است.